Zit je in Nederland of Vlaanderen op het havo, vwo of gymnasium? Dan wordt er in de bovenbouw tijdens Nederlands aandacht besteed aan literatuur. Literatuurgeschiedenis.nl is een samenwerkingsverband tussen de Koninklijke Bibliotheek en de Taalunie. Hier wordt kennis, verdieping en inspiratie geboden aan docenten en leerlingen op het gebied van de geschiedenis van de Nederlandstalige literatuur.

Wat moest er gebeuren?

De website van Literatuurgeschiedenis.nl dateerde uit 2000 en was verouderd. Ik werd als freelance UX designer benaderd voor een nieuw modern visueel design. Maar een nieuw ‘jasje’ is maar één onderdeel van de gebruikerservaring. Want sluit de site ook aan op de wensen van de gebruikers? En wat zijn die wensen…

Voor wie is Literatuurgeschiedenis.org bedoeld?

De inhoud van de site kwam vanuit werkgroepen met o.a. Nederlandse en Vlaamse docenten en vakdidactici Nederlands/literatuur. Leraren geven lesstof op aan hun scholieren, die daardoor wellicht de belangrijkste/grootste groep eindgebruikers zijn.

Wat willen de gebruikers van Literatuurgeschiedenis.org

Om in kaart te brengen wat gebruikers van Literatuurgeschiedenis.org vinden, hebben we een online enquête uitgezet op de site zelf. Dit werd vooral ingevuld door docenten (90%), maar gaf alvast een eerste richting. De belangrijkste verbeterpunten waren:

• De vormgeving was verouderd
• Gebruikers vonden het lastig informatie te vinden en te navigeren
• Men wil makkelijk kunnen zoeken (zoekfunctie)
• Er is behoefte aan thema’s
• Gebruikers willen graag relevante links en artikelen zien

Tevreden was men over de hoeveelheid en kwaliteit van de informatie. Daarnaast werd de tijdslijn ook als prettig ervaren. Uiteraard kan dit een vertekend beeld zijn omdat de enquête grotendeels door docenten is ingevuld, maar het geeft een globaal beeld waarmee ik aan de slag kon.

Daaruit kwam de volgende projectdoelstelling:

Literatuurgeschiedenis.org moet een moderne uitstraling krijgen en gebruikers moeten makkelijk kunnen zoeken en relevante informatie vinden.

Hoe pakte ik dit project aan?

Eerst keek ik naar vergelijkbare websites gericht op literatuur, geschiedenis of onderwijs. Ik maakte schetsen en zette die om in high fidelity wireframes in Sketch. En maakte een klikbaar Invision-prototype waarmee we konden testen.

Het testen ging in 2 rondes. De 11 testers waren:

• Zowel Nederlanders als Vlamingen.
• 8 middelbare scholieren, 1 student literatuur en 2 docenten.
• Tussen de twee rondes paste ik het design aan op basis van de feedback uit de gebruikerstests.

Uitdaging 1: Hoe krijgt Literatuurgeschiedenis.org een moderne uitstraling (en sluit het toch aan bij de KB huisstijl)?

Het oude design van Literatuurgeschiedenis.org vonden gebruikers ouderwets, saai en een te druk. Het nieuwe design had daarom veel wit (ruimte), een grote headerafbeelding en de tijdslijn werd in een nieuw jasje gegoten. Daarvoor ontwierp ik een icoontje voor elk tijdsvak.

Reacties usertests:

Testers vonden het nieuwe design mooi en rustig. Het vele wit (witruimte) vonden ze erg prettig. De icoontjes vielen erg in de smaak:

“De tijdlijn is zeer leuk met de icoontjes, dat spreekt aan voor de leerlingen denk ik.”

“De icoontjes vind ik ook mooi. Misschien is het wel handig als er jaartallen bij de icoontjes staan want mijn eeuwen zijn niet heel goed. Ik denk altijd in welke eeuw hoort ook alweer 1630? Is dat de 16^e eeuw of de 17^e eeuw.”

Naar aanleiding van deze feedback zijn de jaartallen erbij gezet. Zo zie je direct waar je moet zijn als je een boek zoekt uit 1630.

Uitdaging 2: Hoe kan je op Literatuurgeschiedenis.org makkelijker vinden wat je zoekt (navigeren)?

In het oude design was navigeren lastig. Daarom werd er in het nieuwe design:

• een menubalk toegevoegd die zichtbaar is op elke pagina;
• overzichtspagina’s gemaakt voor ‘Tijdsvakken’, ‘Schrijvers’, ‘Teksten’, ‘Thema’s en stromingen’;
• een zoekfunctie toegevoegd in zowel de menubalk (altijd te zien) als op de homepagina. Zo kan je vanaf elke pagina zoeken. Testers gebruiken de zoekbalk graag en veel. Wanneer ik bijv. vroeg ‘hoe zou je iets opzoeken over de Renaissance?’ zeiden veel testpersonen: dan gebruik ik gewoon de zoekbalk.

Tijdens de gebruikerstests kregen testpersonen taken (bijvoorbeeld zoek Constantijn Huygens of Alexanders Geesten uit 1206.). Tijdens de test vonden testers deze informatie makkelijk.

Alleen op de overzichtspagina ‘Schrijvers’ was een probleem. Testers dachten dat informatie niet op alfabetische volgorde stond. Dit was wel zo, maar het stond gesorteerd op achternaam.

Moet je nou zoeken bij de T van Thomas, de A van Assenende of voor Vlamingen bij de V van Van Assenende.

Daarom besloten we na de eerste gebruikerstest om de namen te schrijven zoals in een bronvermelding (Huygens). De alfabetische volgorde was hierdoor niet meer verwarrend. De juiste letter werd aangeklikt tijdens de tweede test. Al zeiden sommige testers alsnog:

Ik zou dan zoeken bij de C en anders bij de H.

Uitdaging 3: Hoe vind je als gebruiker informatie die voor jou interessant is?

Op Literatuurgeschiedenis.org staat veel informatie. Dit bleek ook uit de enquête. Maar klikte je op de naam van een schrijver, dan kregen testpersonen niet wat ze hadden verwacht. Soms vonden ze een tekst van de schrijver, soms een pagina waarop de schrijver genoemd werd. En soms op een overzichtspagina.

“Ik verwacht over de schrijfster en haar levensloop en wat haar heeft beïnvloed en iets over werk enzo en verzameling van alle boeken die ze heeft geschreven en als die op de website staan dan ook daar je daar naartoe gaat.”

“Ik verwacht dat je gaat naar de pagina over deze schrijfster, haar leven en achtergrond. Misschien ook relatie met andere schrijvers.”

Tijdens de tests vroegen wat er op de pagina over een schrijver moest staan:

• Wie is de schrijver (korte beschrijving + foto/schilderij)
• Waardoor werd deze schrijver beïnvloed
• Wat zijn de beroemdste werken
• Werken op literatuurgeschiedenis te vinden
• Gerelateerde onderwerpen/schrijvers

Met deze input maakte ik een nieuwe opzet voor de schrijverspagina. En we besloten dat een schrijver alleen in het overzicht met schrijvers te zien is, als er een schrijverspagina over ze is.

Ik gebruikte de bestaande tekst van Constantijn Huygens (lange variant) en een pagina voor Thomas a Kempis (korte variant). Deze werden in de tweede ronde beide getoond aan de testpersonen.

Ik zou gefrustreerd zijn als er over de een schrijver veel meer bekend is dan over de ander, als er meer bekend is dan wil je dat ook kunnen lezen. Misschien dan ook met tussenkopjes erbij.

Kort is dus niet altijd beter. De meeste testpersonen kozen voor de langere variant (meer informatie), maar wilden wel meer afwisseling (bijv. video, foto’s en geluidsfragmenten) en tussenkopjes. Maar… de tekst moet ook weer niet te lang worden. Er waren testpersonen die het al hadden over ‘wat een lap tekst’. Er moet dus een balans in worden gevonden en d.m.v. tussenkopjes en andersoortige content willen middelbare scholieren best wel een iets langere tekst lezen. Tussenkopjes kunnen hierbij helpen, omdat de tekst dan beter te scannen is en relevante info over de inhoud van de tekst hieruit kan worden afgeleid.

Over de periode 1 jan t/m 31 maart (2020 vs 2021) werd gekeken naar de statistieken:

• Sessieduur: +35% (van 3:20 min naar 4:32 min)
• Pagina’s per sessie: +30% (van 2,66 naar 3,45)

Het live resultaat is te zien op: www.literatuurgeschiedenis.org.

In de zomer van 2022 werd er een groot onderzoek gedaan. Wat vinden leerlingen en leraren van de nieuwe website? Hieronder staan resultaten:

• Gemiddeld cijfer: 8,3
• Begrijpelijkheid: 8,6
• Bruikbaarheid van de informatie: 8,5
• Vormgeving: 8,3

“Carlien werkte voor de Taalunie en de KB aan de nieuwe vormgeving van de educatieve website literatuurgeschiedenis.org. Het eerste design was al meteen raak: open, licht en de juiste balans tussen tekst en afbeeldingen. Carlien komt snel met mooie oplossingen en is grafisch ook erg sterk. Bovendien is zij een prettige persoon om mee samen te werken”.

Martijn Nicolaas, senior beleidsadviseur – Nederlandse Taalunie

“De doordachte ontwerpen en uitgebreide gebruikerstests hebben een grote rol gespeeld in het succes van het vernieuwingsproject van de website. Zowel webbouwer Marcel als ikzelf hebben de samenwerking met Carlien als erg prettig ervaren: ze denkt goed mee, reageert snel op mails en vragen en is erg flexibel. We zijn nog niet helemaal klaar met alle verbeteringen toepassen, maar de site is nu al enorm opgeknapt. Bij een volgend project staat Carlien bovenaan mijn lijstje met mensen om te bellen”.

Karin Vingerhoets – Dienstcoördinator www.literatuurgeschiedenis.org (Koninklijke Bibliotheek)